دانشنامه تاریخی
سیستم دولتی آلبانی مسیر طولانی از تکامل را پشت سر گذاشته است. از دوران باستان که این سرزمین بخشی از تمدنهای بزرگ مختلف بود، تا دولت دموکراتیک مدرن امروز. از زمان استقلالش در سال 1912، آلبانی تغییرات زیادی را تجربه کرده است که تأثیر قابل توجهی بر ساختار سیاسی و اجتماعی آن داشته است. در این مقاله به بررسی مراحل کلیدی تکامل سیستم دولتی آلبانی و مهمترین رویدادهایی که توسعه آن را تعیین کرده است، خواهیم پرداخت.
تاریخ سیستم دولتی آلبانی از دوران باستان آغاز میشود، زمانی که در قلمرو آلبانی امروزی قبایل و دولتهای مختلفی وجود داشت. یکی از معروفترین آنها مردم ایلیریایی بودند که در سرزمین آلبانی مدرن و بخش غربی بالکان زندگی میکردند. قبایل ایلیریایی مدیریتهای خاص خود را داشتند، اما پس از فتح روم در قرن سوم پیش از میلاد، این سرزمین به امپراتوری روم ادغام شد. سیستم مدیریت رومی سازمانیافته و متمرکز بود و دارای سلسلهمراتب و کنترل واضحی بر حکام محلی بود.
پس از سقوط روم در قرن پنجم، منطقه آلبانی به دست امپراتوری بیزانس افتاد. حکومت بیزانسی در این منطقه تأثیرگذار بود و حکام محلی به قدرت مرکزی در قسطنطنیه وابسته بودند. عناصر بوروکراسی و قانونگذاری بیزانسی نیز در مدیریت آلبانی در دوره باستانی بازتاب یافت.
در اواخر قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم، آلبانی بخشی از امپراتوری عثمانی شد و این امر تأثیر عمیقی بر توسعه سیستم دولتیاش گذاشت. طی بیش از چهار قرن، آلبانی تحت سلطه عثمانی قرار داشت و سیستم مدیریت عثمانی در سطح محلی پیادهسازی شد. قدرت عثمانی متمرکز بود و در آلبانی حکام محلی به خراجگزاران سلاطین عثمانی تبدیل شدند.
با این حال در طول این دوره، مقاومتهایی نیز در آلبانی شکل گرفت و برخی از رهبران آلبانیایی مانند اسکندر بیگ علیه امپراتوری عثمانی مبارزه کردند. علیرغم تلاشها برای آزادی، آلبانی در این مدت بخشی از امپراتوری عثمانی باقی ماند و تغییرات اصلی در سیستم دولتی شامل پذیرش بوروکراسی عثمانی، سیستم مالیاتی و تقویت اسلام محلی بود.
در سال 1912، آلبانی استقلال خود را از امپراتوری عثمانی اعلام کرد که این یک نقطه عطف مهم در تکامل سیستم دولتیاش بود. در مرحله اول استقلال، آلبانی سیستم سیاسی پایداری نداشت. یک سلطنت ایجاد شد و اولین حکام تلاش کردند یک مدیریت متمرکز برقرار کنند، اما بیثباتی سیاسی و دخالت قدرتهای خارجی این روند را پیچیده کرد.
در سال 1914، یک پرنس آلمانی به نام ویلهلم در آلبانی منصوب شد، اما سلطنت او کوتاه بود. پس از جنگ جهانی اول، آلبانی به موضوع ادعاهای سیاسی و سرزمینی از سوی کشورهای همسایه تبدیل شد که به بیثباتی بیشتر در زندگی سیاسی کشور منجر شد. علیرغم دخالتهای خارجی، کشور تلاش کرد سیستم داخلی خود را تثبیت کند و در سال 1928، پادشاهی آلبانی اعلام شد و شاه احمد زگو به عنوان نخستین پادشاه آلبانی به قدرت رسید.
پس از جنگ جهانی دوم، آلبانی تغییرات رادیکالی را تجربه کرد. در سال 1946، رژیم سوسیالیستی تحت رهبری حزب کمونیست به رهبری انور خوجه تأسیس شد. در این دوره، قدرت متمرکز قوی برقرار شد و سیستم دولتی به شدت تحت کنترل ماشین حزبی قرار گرفت. خوجه و حامیانش اصلاحات رادیکالی را در اقتصاد و سیاست انجام دادند و دوره کاملی از انزوا را برای آلبانی از جهان خارجی اعلام کردند.
سیستم دولتی در این دوره با فقدان آزادیهای سیاسی، سانسور و سرکوب مخالفان مشخص میشود. قدرت در دستان حزب کمونیست و دیکتاتوری شخصی انور خوجه متمرکز بود. کشور همچنین از همکاری با اکثر کشورها، از جمله اتحاد جماهیر شوروی، امتناع کرد و بر ایدئولوژی مختص خود تمرکز کرد و یکی از سرسختترین و منزویترین رژیمها در اروپا را ایجاد کرد.
با فروپاشی رژیمهای کمونیستی در اروپای شرقی در اواخر دهه 1980 و سقوط دیوار برلین، آلبانی نیز تغییرات قابل توجهی را تجربه کرد. در سال 1991، در کشور اعتراضات گستردهای رخ داد که به سقوط دولت کمونیستی منجر شد. آلبانی به سمت یک ساختار دموکراتیک حرکت کرد و در سال 1992 نخستین پارلمان دموکراتیک انتخاب شد. رژیم خوجه به طور کامل سرنگون شده و تحولی پیچیده و دردناک در اقتصاد و سیستم سیاسی کشور آغاز شد.
آلبانی پساکمونیستی در سال 1998 قانون اساسی را پذیرفت که دموکراسی پارلمانی با سیستم چندحزبی را تأسیس کرد. در طی اصلاحات، جدایی قوا برقرار شد و کشور فرآیند ادغام اروپایی را آغاز کرد که به سوی اتحادیه اروپا و ناتو متمرکز شد. این دوره با پیادهسازی اقتصاد بازار، خصوصیسازی شرکتهای دولتی و لیبرالی شدن جزئی حیات سیاسی مشخص شد.
امروز آلبانی یک جمهوری پارلمانی با سیستم چندحزبی است. قانون اساسی 1998، که به عنوان قانون اصلی کشور شناخته میشود، آلبانی را به عنوان یک دولت دموکراتیک، قانونی و اجتماعی تعریف میکند. رئیسجمهور آلبانی، هرچند که رئیس دولت است، عمدتاً اختیارات تشریفاتی دارد، در حالی که قدرت اجرایی را نخستوزیر و کابینهاش بر عهده دارند.
پارلمان آلبانی از یک مجلس، به نام شورای ملی، تشکیل شده است که اعضای آن بر اساس نمایندگی تناسبی انتخاب میشوند. چندین حزب به طور فعال در زندگی سیاسی کشور شرکت میکنند، اما حزب سوسیالیست آلبانی در چند دهه اخیر به عنوان نیروی سیاسی اصلی باقی مانده است. عنصر مهم سیستم دولتی مدرن، فرآیند ادغام اروپایی است که شامل اصلاحات در زمینه حقوق بشر، فساد و استقلال سیستم قضایی است.
تکامل سیستم دولتی آلبانی داستانی پر از نقاط عطف، تغییرات سیاسی و اجتماعی است. از دوران باستان تا دولت دموکراتیک مدرن، آلبانی بسیاری از دورههای دشوار را پشت سر گذاشته که به شکلگیری سیستم سیاسی امروزی آن کمک کرده است. امروز آلبانی همچنان در مسیر ادغام اروپایی و تقویت نهادهای دموکراتیک خود پیش میرود و برای بهبودهای بیشتر در زمینههای اقتصادی و اجتماعی امیدوار است.